Transplantasyon dört aşamadan oluşmaktadır. İlk aşama değerlendirme sürecidir. Eğer karaciğer nakli için uygun aday olduğunuza karar verilirse iki seçenek ortaya çıkmaktadır; kadavradan nakil veya canlı vericili nakil. Kadavradan nakil için Sağlık Bakanlığı Türkiye Organ Ve Doku Bilgi Sistemi’ne (TODS) kayıt olduğunuz andan itibaren ikinci aşama başlamaktadır. Bu aşama sizin için uygun olan organın bulununcaya kadar geçen süredir. Üçüncü aşama, uygun organ bulunduğu takdirde yapılacak olan karaciğer nakil ameliyatıdır. Dördüncü aşama ise nakil sonrası immünsupresif (bağışıklık baskılayıcı ilaç ) tedavi ve kontrol sürecidir.

Karaciğer nakli için değerlendirme süreciniz Hacettepe Üniversitesi Karaciğer Nakil Programında, karaciğer nakli potansiyel adayı olduğunuz andan itibaren başlar ve karaciğer nakli için organ bekleme listesine kaydedilinceye kadar veya nakil açısından uygun olmadığınız kararı verilinceye kadar devam eder.

Karaciğer nakli için değerlendirme süreci birçok test, girişim ve nakil ekibinin üyeleriyle görüşmeyi içermektedir. Ayrıca ekip dışındaki bazı uzman hekimlerle de görüşmeniz gerekebilir. Bütün bu konsültasyonlar, testler ve diğer işlemler bize karaciğer naklinin sizin için doğru tedavi olup olmadığına karar vermemize yardım edecektir. Ayrıca oldukça büyük ve riskli bir ameliyat olan karaciğer nakil işlemi için de yeterince sağlıklı olup olmadığınızı anlamamıza da yardım edecektir. Bu testler ayrıca karaciğer naklinden başka sizin için daha uygun olan bir tedavi seçeneğinin olup olmadığını da karar vermemize yardımcı olacaktır.

Değerlendirme süreciniz sona erdikten sonra Hacettepe Üniversitesi Karaciğer Nakli Konseyinde dosyanız değerlendirilecek ve karaciğer naklinin sizin için en uygun tedavi seçeneği olup olmadığına karar verilecektir. Konsey kararı size doktorunuz tarafından iletilecektir.

Karaciğer nakil ekibi ;

Genel Cerrahi Uzmanı ve/veya Çocuk Cerrahisi Uzmanı (Karaciğer nakli konusunda eğitim almış), Erişkin Gastroenteroloji Uzmanı, Pediatrik Gastroenteroloji Uzmanı, Psikiyatri Uzmanı, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanı ve Organ Nakli Koordinatörü’nden oluşmaktadır.

Mesul Müdür Prof. Dr. Şeref Rahmi YILMAZ (Merkez Müdürü)

Karaciğer Nakil Programı Sorumlu Uzmanı: Doç. Dr. Ahmet Bülent DOĞRUL

Sorumlu Uzman Yardımcısı: Öğr. Gör. Dr. Hilmi Anıl DİNÇER

Cerrahi Ekip Üyesi:

Doç. Dr. Ahmet Bülent DOĞRUL

Öğrt. Gör. Dr. Hilmi Anıl DİNÇER

Yrd. Doç. Dr. Burak ARDIÇLI

Doç. Dr. Ahmet Bülent DOĞRUL (Genel Cerrahi ABD)

Öğr. Gör. Dr. Hilmi Anıl DİNÇER (Genel Cerrahi ABD)

Yrd. Doç. Dr. Burak ARDIÇLI (Çocuk Cerrahisi ABD)

Prof. Dr. Taylan KAV (Erişkin Gastroenteroloji Bilim Dalı)

Prof. Dr. Halis ŞİMŞEK (Erişkin Gastroenteroloji Bilim Dalı)

Prof. Dr. Hasan ÖZMEN (Çocuk Gastroenteroloji Bilim Dalı)

Prof. Dr. Hülya DEMİR (Çocuk Gastroenteroloji Bilim Dalı)

Doç. Dr. Almila Gülsün PAMUK (Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı)

Yrd. Doç. Dr. Filiz ÜZÜMCÜGİL (Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı)

Doç. Dr. Özlem ERDEN AKI (Psikiyatri Anabilim Dalı)

Karaciğer nakli için uygun görüldüyseniz kadavradan nakil için bekleyen aktif üyelerin oluşturduğu ulusal bilgi sistemine dahil edilirsiniz. Nakil ekibi size 24 saat ulaşabilmelidir. Uygun karaciğer bulunduğunda hastaneye kısa sürede gelmeniz gerekmektedir. Organ nakli koordinatörüne ulaşılabilir tüm telefon numaralarınızı verdiğinizden emin olunuz. Adres ve telefon değişikliği durumunda organ nakli merkezi ile iletişime geçmeniz gerekmektedir.

Bilgi sistemine dahil olan hastalar belirli aralıklarla kontrole gelip değerlendirilmeleri gerekmektedir.

Ülkemizde kadavra vericiden alınan karaciğerin hangi hastaya nakeldileceği kararı, karaciğer nakli için Ulusal Bilgi Sisteminde kayıtlı olan hastaların MELD ( Model for End-stage Liver Disease) skoruna göre verilmektedir.MELD skoru üç değişken kullanılarak hesaplanan bir skorlama sistemidir (bilirübin, kreatinin, INR). Karaciğer nakil ihtiyacı olan hastanın yaşama ihtimalini hesaplayan bu sistemde daha yüksek skora sahip hastanın karaciğer hastalığına bağlı kaybedilme ihtimali daha yüksektir.

Bazı özel durumlarda uyarlamalar yapılmaktadır (örn .Hepatoselüler Kanserli hastalar)
Onsekiz yaşından küçük hastalar için ise PELD Skoru kullanılmaktadır.
MELD skoruna göre belirli aralıklarla MELD skoru tekrar hesaplanıp bilgi sisteminde güncellenmesi gerekmektedir.

Geri dönüşümsüz karaciğer hastalığı olan ve buna bağlı bazı komplikasyonların ( karında sıvı birikmesi, bilinç kaybı, karın zarı iltihabı, hayat kalitesinin azalması vb.) ortaya çıktığı hastalar karaciğer nakil adayıdır.

Geri dönüşümsüz karaciğer hastalığına yol açabilen hastalıklar
1: Akut Karaciğer Yetmezliği (mantar, ilaç vb. zehirlenmesine bağlı)
2: Doğuştan safra yollarının yokluğu
3: Metabolik hastalıklar:

• o Alpha-I antitrypsin eksikliği

• o Crigler-Najjar hastalığı, Tip I

• o Byler hastalığı

• o Glukojen depo hastalıkları

• o Wilson Hastaslığı

• o Hemokromatozis

• o Tirosinemi

• o Ailesel amyloidotic polyneuropathy

• o Primer hyperoksaluri tip 1

4: Karaciğer Sirozu (Hepatit B,C, Alkol, NASH vb. nedenlere bağlı olabilir)
5: Karaciğerin damarsal hastalıkları
6: Karaciğer tümörleri

Kadavradan nakil
Hastalıklı karaciğerinizin çıkartılarak onun yerine kadavradan alınan karaciğerin tamamının veya bir kısmının nakledilmesini içeren işlemdir.

Canlı vericiden nakil
Sağlıklı bireylerin karaciğerinin bir kısmının alınarak naklediledilmesini içeren işlemdir.

Organ nakli yapıldıktan sonra, nakil edilen organı vücudunuz dışlamasın diye her gün savunma hücrelerinizi baskılayacak ilaçlar almanız gerekir.
Birçok hasta bu çevreden ayrılırken gergindir, ama aşağıdaki öneriler evde güvenli bir çevre oluşturmak ve sürdürmede yardımcı olacaktır.

İlaçlarınız
Taburcu olurken doktor ve hemşireniz tarafından ilaçlarınızı nasıl kullanacağınız konusunda bilgi verilecektir. İlaçlarınızı düzenli olarak kullanmanız gereklidir. Düzenli alım konusunda sıkıntı çekerseniz aile bireylerinizden bu konuda destek almanız gerekir.

Kontroller
Taburcu olduğunuzda haftada üç kez kontrole gelmeniz gerekir. Kontrole geldiğinizde ilaç düzeyleriniz (Prograf, Sandimum v.b.) gönderileceği için ilaçlarınızı içmeden gelmeniz gerekir.

İleri dönem kontrollerinizin sıklığı sizi takip eden doktorunuz tarafından belirtilecektir.

Ev Ortamı
Enfeksiyon kaynağı olabileceğinden canlı bitki ve çiçekler hasta odasında bulundurulmamalıdır.
Nakil sonrası ev hayvanlarından uzak durulmalıdır. Köpeğinizle veya kedinizle uzaktan konuşabilirsiniz. Ancak ev hayvanlarının size temasına, yalamasına veya sizinle uyumasına kesinlikle izin vermemelisiniz.

Bireylerle Temas
Bakteri ve enfeksiyonlara neden olabilen diğer ajanlara maruziyet olasılığını azaltmak için bireylerle yakın temastan (sarılma, öpüşme, el sıkışma gibi) kaçınılmalıdır.

Herhangi bir bulaşıcı hastalığı veya üst solunum yolu enfeksiyonu olmayan kişiler ellerini yıkadıktan sonra ziyaretinize gelebilir. İlk günler için en iyi korunma, kalabalık ortamlardan uzak durmaktır.

Bağışıklık sisteminizin baskılanması nedeniyle üst solunum yolu enfeksiyonu (grip, nezle v.b.) olan kişilerle temastan kaçınmalısınız. Canlı aşı yaptırılmaması gerekir.

Günlük Temizlik
Sık olarak duş veya banyo yapmanız yararlıdır. Özellikle herhangi bir döküntü varlığında hafif sabun kullanabilirsiniz. Ağır kokulu sabun kullanımından kaçınmalısınız.

Cildinizi kontrol etmeniz gerekir. Cildinizdeki herhangi bir kızarıklık, kabartı veya kaşıntıyı hemen doktor veya hemşirenize bildiriniz.
Daima kendi havlunuzu ve giysilerinizi kullanınız, başkalarının kullandıklarını siz kullanmayınız ve sizin kullandıklarınızı başkalarının kullanmasına izin vermeyiniz.

Deniz ve Havuz
Bağışıklık sisteminiz baskılanacağı için göl yada halka açık havuzlarda yüzmeyiniz. Yüzme gibi aktiviteleri doktorunuza danışmadan yapmayınız.

Günlük Egzersiz
Düzenli egzersiz iyileşme sürecinin önemli bir parçasıdır. Egzersiz yaparak kas gücünüzü ve hareketini yeniden kazanmak yalnızca fiziksel değil duygusal olarak da kendinizi iyi hissetmenizi sağlayacaktır.

Taburcu olduktan sonra aktivite veya egzersiz için dayanma gücünüzün azaldığını hissedeceksiniz. Başlangıçta enerji düzeyiniz düşük ve kendinizi yeterince iyi hissetmediğiniz için günlük rutin egzersizler zor olabilir. Gün içerisinde dinlenme ve egzersiz periyotlarının her ikisini birlikte planlamanız yardımcı olabilir.

Cinsel Yaşam
Nakil sonrası cinsel aktivite kendinizi nasıl hissettiğinize bağlıdır. Kadın ve erkek her ikisi için de genital bölgesinde herhangi bir akıntı, cilt lezyonu, çatlak veya döküntü olduğunda doktor veya hemşireye iletilmesi gerekir. Eşinizde aktif bir enfeksiyon varsa enfeksiyon tamamen iyileşinceye kadar cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.

Bununla birlikte doğum kontrol yöntemi kullanımı son derece önemlidir. Nakil ekibi mevcut doğum kontrol seçenekleri konusunda sizinle konuşacaktır.

Ateş
Vücut sıcaklığınız 38 oC olur ve iki saat içerisinde normale dönmezse hemşire veya doktorunuzu aramanız gerekir.

Nakil ekibinize iletmeniz gereken durumlar:
• 38 oC’nin üzerinde ateş
• Damak, burun, makat veya mesaneden herhangi bir kanama
• Öksürük, burun tıkanıklığı veya nefes darlığı,
• Bulantı, kusma veya ishal,
• Ciltte döküntü veya kırmızılık (banyo sırasında günlük olarak kontrol ediniz),
• Ameliyat yeri ile ilgili herhangi bir problem, ağrı, şişlik, kırmızılık veya akıntı
• Ağız yaraları veya makatta ağrı
• Genital bölgede yara, vaginal kanama, akıntı veya koku.
• Sık idrara çıkma, idrar yaparken ağrı veya yanma,
• Cildinizde ve gözünüzün beyazında sararma,
• Cildinizde kaşıntı.

Sigara /Alkol /İlaçlar
Nakil sonrası sigara içmemenizi öneririz. Ayrıca çevrenizde sigara içilmesine müsaade etmemeli ve sigara içilen ortamlardan uzak durmalısınız.
Nakil sonrası alkol alımı da sakıncalıdır ve alınmaması gerekir. Düzenli olarak ilaç almaya devam ettiğiniz için ilaç ile birlikte alkol alımı sakıncalı olduğundan önerilmemektedir.

Herhangi bir nedenden dolayı ilaç kullanmanız gerekirse sizi takip eden doktorunuza ve hemşirenize danışınız. Size verilen ilaçlar bağışıklık sisteminiz baskılayan ilaçlarla geçinmeyebilir ve beklendik etkisini değiştirebilirsiniz.

Beslenme
Bağışıklık sisteminiz zayıflatıldığı için besinlerle bulaşan enfeksiyonlar açısından büyük risk söz konusudur.
Besinlerin çoğu belli tipte bakteriler içerir. Bu bakteriler genellikle bağışıklık sistemi yeterli çalışan kişiler için zararlı değildir. Bunun yanı sıra bazı kişiler için yüksek düzeyde bakteri içeren besinler zararlıdır ve enfeksiyon kaynağı haline gelebilir.

Bu bölümde nakil sonrası dönemde besin seçimi, alımı, hazırlanması ve saklanması ile ilgili dikkat etmeniz gereken noktalara ilişkin bilgiler yer almaktadır.

İlk olarak yiyeceklerinizi hazırlarken ve saklarken göz önünde bulundurmanız gerekli bazı noktalar şunlardır:
• Buzdolabını temizlemekle işe başlayın ve ısı ayarının 5 derecenin altında olduğundan emin olunuz.
• Eve ilk giderken yeni yiyecekler alınmalıdır. Açılmış olan kavanoz veya paketleri atınız veya bir süre için çevreden uzaklaştırınız.
• Elinizi sık yıkamayı unutmayınız.
• Yiyecek hazırladığınız tüm alanları temiz ve kuru tutunuz.
• Tabakları sıcak, sabunlu su ile yıkayınız ve kuruduktan hemen sonra kaldırınız.
• Mutfak kaplarını kulplarından ve tepsileri kenarından tutarak dikkatlice taşıyınız.
• Parmaklarınızı yiyeceğin dışında tutunuz.
• Elinizde kesi veya yara varsa yiyecekleri hazırlarken eldiven giyiniz.
• Besin veya tabakların yakınında öksürüp aksırmamaya dikkat ediniz.
• Tüm ürünlerin son kullanım tarihini kontrol ediniz.
• Tüm etleri ve yumurtaları iyice pişiriniz.
• Etleri ve hazırlanmış yiyecekleri buzdolabına bir kez koyunuz. Tüm yiyecekleri koruyucu kap içerisine koyduktan sonra ağzını kapatarak buzdolabına yerleştiriniz.
• Bırakılmış veya artmış olan yiyecekler yeniden pişirildikten sonra servis yapılmalıdır.
• Bırakılmış veya artmış yiyecekler 24 saat içerisinde yenilmeli veya paketlenerek dondurulmalıdır.

İMMÜNOSÜPRESİF İLAÇLAR
İmmün sistem vücudun bağışıklık (savunma) sistemidir. Vücudun hastalık yapan etkenlere karşı direncini sağlar ve savunmasından sorumludur. Bağışıklık sistemi güçlü ise vücut hastalık etkenini yener ve hastalık oluşmaz. Karaciğer nakli sonrası kişinin savunma sisteminin nakledilen karaciğeri reddetmemesi için savunma sistemini baskılayan ilaçlar kullanılır. Bu yüzden ilaçları kullandığınız sürece hastalık etkenlerine karşı kendinizi daha iyi korumanız gereklidir. Bu ilaçların kullanım miktarı süresi sizi takip eden doktor tarafından düzenlenir, durumunuza göre değiştirilir .
İmmünosüpresif ilaçlar vücudun bağışıklık sistemini baskılar, zayıflaştırır. Başka bir deyişle vücudunuzda normalde var olan, yabancı dokulara saldırma ve bu dokuları reddetme gücünü azaltır. Vücudunuzun yeni organı kabul etmesine yardımcı olur. Bu ilaçlar rejeksiyonu önlerken, bir yandan da vücudunuzun infeksiyonlara (mikrop kapmaya) direncini azaltır. İmmünosüpresif ilaçları kullanırken vücudunuz infeksiyonlara açık hale gelir; ayrıca bu tedavi sırasında canlı virüs aşısı olmamanız gerekmektedir. Her türlü ilaç ve aşı kullanımı durumunuzu nakil ekibinize danışmanız gerekir.

İlaçların Genel Yan Etkileri
Fırsatçı enfeksiyonlar; sitomegalovirus, mantar, herpes simpleks (uçuk) gibi hastalıklar daha sık gözlenir.
Malign hastalıklarda artış gözlenebilir. Bu nedenle özellikle yukarıda belirtilen doktor kontrollerini düzenli olarak yaptırmalısınız.
Hekim önerisi dışında ilaç dozlarında değişiklik yapmayınız ve doz atlamayınız. Önerilen dozda ve kullanma talimatına uygun kullanınız Herhangi bir ilaç kullanacağınız zaman, çok basit bir ilaç dahi olsa, başka bir hekim tarafından önerilmiş olsa bile kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız. Seyahatlerinizde ilaçlarınızı yanınıza almayı unutmayınız. Başkalarıyla ilaç değiştirme yapmayınız. İlaç içerikleri aynı dahi olsa ilaç değişikliğini doktorunuza sormadan yapmayınız.

Prednizolon ( Deltacortil)
Bağışıklık sistemini baskılayıcı etkisi vardır.
Prednizolon dozu azalarak idame doza ulaşılır. Doktorunuz aksini söylemediği sürece prednizolonu kullanmaya devam edeceksiniz. Tek doz halinde alıyorsanız sabah kahvaltısından sonra tok karnına almalısınız.

Yan etkileri
Vucutta tuz ve su tutulumuna, mide ve terlemede asidinde artışa neden olabilir.
Ağızda mantar enfeksiyonu oluşma riski artar. Ciltte akne (sivilce) ve tüylenmede artış gözlenebilir. Uzun dönemde kemik ve kas güçsüzlüğüne neden olabilir.
Katarkt ve kan şekerinde yükselmeye neden olabilir. Psikolojik problemler daha sık gözlenir.

Prograf (Tacrolimus): T hücrelerinin işlevini bloke ederek nakledilen organa zarar vermesini engeller. Etki mekanizması siklosporine benzer ve birlikte kesinlikle kullanılmaz.
Yukarıda siklosporin için belirtilen hususlar aynen takrolimus içinde geçerlidir.
Yüksek kan düzeyleri böbrek fonksiyonlarını bozar.. Bu nedenle kan düzeyleri yakın olarak takip edilmelidir. Doktorunuzun söylediği zamanlarda mutlaka kan düzeyi baktırınız. Kan düzeylerinin doğru sonuç vermesi için ilaçlarınızı mutlaka belirtilen saatlerde düzenli olarak alınız. Kandaki takrolimus düzeyine göre ilaç dozu ayarlanır. Yan etkileri siklosporine benzer. Kozmetik yan etkiler (tüylenme, diş eti şişmesi vb.) daha az görülmekle birlikte, ilaca bağlı şeker hastalığı ve nörolojik bulgular daha sık gözlenebilir.

Greyfurt suyu ile ilacınızı içmeyiniz. Greyfurt suyu kan düzeyini etkiler. İlaç saatinden en az 2 saat önce ve sonrasında 2 saat greyfurt suyu içmeyiniz. Bazı ilaçlar (ketokanazol, eritromisin gibi) takrolimus düzeyini çok etkileyebilir. Bu nedenle daha önceden de belirtildiği gibi başka bir hekim önerse bile ilacınıza başlamadan önce mutlaka doktorunuza sorunuz.

İlacınızı sadece su ile alınız.

Cellcept (Mikofenolat Mofetil - MMF) ve Myfortic (Mikofenolat sodyum)

İnozin monofosfat dehidrogenaz inhibitörü olan cellcept transplante organın vücut tarafından reddini engeller. Genellikle siklosporin, tacrolimus ve/veya sirolimus ile birlikte kullanılır.

Magnezyum ve aliminyum hidroksit içeren antiasitler emilimi azaltacağından birlikte alınmamalıdır
En sık görülen yan etkiler ishal, lokosit sayısında azalma, bulantı ve kusma olarak sayılabilir.
Çeşitli enfeksiyonlara eğilimde artışa neden olur.

Siklosporin (Neoral - sandimmun)
Bağışıklık sistemini baskılayan bir ilaçtır. T hücrelerinin aktivasyonunu engelleyerek etki gösterir. İki formu vardır: yağlı sıvı ve kapsül. Her ikisi de ağızdan alınır. Kapsül formu diğer ilaçlar gibi bir miktar sıvıyla yutulur. Sıvı formu kullanacaksanız hemşireniz ya da doktorunuz size doz ayarlamasını öğretecektir. Size uygun olan dozu, oda ısısında süt, çikolatalı süt veya portakal suyu ile karıştırıp hemen tüketmeniz gerekir. Yalnız hazırladığınız kapta hiç ilaç kalmadığından emin olmalısınız. Unutulmaması gereken bir şey siklosporini asla greyfurt suyu ile beraber almayınız! Eğer ilaç aldıysanız en az iki saat greyfurt yemeyiniz.

İlacınızı her gün günün aynı saatinde almaya dikkat etmelisiniz! Bu, ilacın kanınızda hep aynı sevide kalmasına yardım edecektir. Eğer ilacı almayı unutur ve iki saat içinde hatırlarsanız, hemen kaçırdığınız dozu alın ve ilaç saatlerinize uymaya devam edin. Şayet diğer dozun zamanı gelene kadar aklınıza gelmediyse asla iki doz almayın, doktorunuza danışınız.

Eğer kusma ve/veya ishal şikayetiniz olursa hemen doktorunuza haber veriniz. İshal, ilacın size bir faydası olmadan vücuttan atılmasına neden olur. Bu da nakil organın reddine sebep olabilir. Eğer gerekirse bu durumda ilaç size damardan verilecektir. Bu dönemde laksatif kullanmaktan da kaçınmanız önerilir.

İlacınızı kuru bir yerde, oda sıcaklığında saklayınız. Direkt güneş ışığında, buzdolabında, aşırı sıcak-soğukta bırakmanız etkinliğinin kaybolmasına sebep olacaktır. Ayrıca sıvı formu kullanıyorsanız açıldıktan sonra 60 gün geçmiş ilaçları kullanmayınız. Kanınızdaki siklosporin düzeylerini kan testleri ile düzenli kontrol ettirmeniz gerekecektir. Size söylenecek tahlil günlerinde size nasıl söyleniyorsa o şekilde ilacınızı almanız ve yanınızda getirmeniz önerilir. Doktorunuzun söylediği zamanlarda mutlaka kan düzeyi baktırınız. Kan düzeylerinin doğru sonuç vermesi için ilaçlarınızı mutlaka belirtilen saatlerde düzenli olarak alınız. Kandaki siklosporin düzeyine göre ilaç dozu ayarlanır.

Greyfurt suyu ile ilacınızı içmeyiniz. Greyfurt suyu kan düzeyini etkiler. İlaç saatinden en az 2 saat önce ve sonrasında 2 saat greyfurt suyu içmeyiniz. Bazı ilaçlar (ketokanazol, eritromisin gibi) siklosporin düzeyini çok etkileyebilir. Bu nedenle daha önceden de belirtildiği gibi başka bir hekim önerse bile ilacınıza başlamadan önce mutlaka doktorunuza sorunuz. İlacınızı süt ya da portakal suyu ile alabilirsiniz

Yan etkiler
Siklosporin pek çok yan etkiye sebep olabilir. En sık olarak hipertansiyon yapabilir. İlacı almaya başladıktan sonra kan basıncınız (tansiyon) düzenli olarak ölçülmelidir. Eğer gerekirse doktorunuz tansiyon ilaçları almanızı önerebilir. Kan kolesterol ve trigliserid seviyeleriniz de yükselebilir. Böbrek ve karaciğer fonksiyonlarınız artabilir. Bu nedenle düzenli bir şekilde lab. kontrollerinizi yaptırmanız gerekmektedir. Ellerinizi titretebilir, başağrısı, bacak krampları, dişeti şişmesi, bulantı-kusma yapabilir. Ayrıca saçlarınız daha kalın ve düzensizleşip, şekil ve dağılımı biraz değişebilir.

Uzun dönem kullanımı dişetlerinin şişmesine neden olabileceği için ağız hijyenine dikkat edilmesi gerekir. Her yemekten sonra dişlerinizi fırçalamanız ve her 4-6 ayda bir diş hekimine kontrole gitmeniz önerilir. Dişçiniz de bu ilacı kullandığınızı bilmelidir.
Mutlaka yaşadığınız yan etlileri doktorunuza bildiriniz. Böbrek fonksiyonlarında bozukluk
Vucutta tüylenmede artış, bulantı, kusma, ishal ve baş ağrısı gözlenebilir.
Zamanla ilaç dozları düşürüldükçe problemlerinde azalacağını unutmayınız

Rapamune (Sirolimus)
Rapamune (Sirolimus) bağışıklık sisteminizi baskılayarak yeni böbreğinizin vücudunuz tarafından reddini önler. Bazı durumlarda akut rejeksiyonu tedavi etmek içinde kullanılır.
Siklosporin ve prednizon ile beraber kullanılır.
Rapamune (Sirolimus) 1 – 5 mg doz konsantrasyonlarında likit ve tablet formu vardır. Likit formu portakal suyu veya sadece su ile karıştırılabilir. Cam bir bardakta karıştırılıp çökmeden içilmelidir. Rapamune (Sirolimus) siklosporin (neoral) ile kullanılıyorsa günde bir kez Neoral’in sabah dozundan 4 saat sonra alınır. Likit formu buzdolabında saklanması gerekirken tablet formu serin ve kuru bir yerde saklanmalıdır.

Yan etkileri
Rapamune kandaki beyaz küre sayısını azaltabilir, bundan dolayı enfeksiyonlara yatkınlığı artırır. Ayrıca trombosit (kan pulcuğu) sayısını azaltarak kanamaya yatkınlığı artırabilir. Doz ayarlamaları ile bu iki yan etki azaltılabilir.

Rapamune hazımsızlık, ishal, burun kanaması, baş ağrısı, eklem ağrısı, artmış kolesterol ve lipid düzeylerine neden olabilir

Certican (Everolimus)
Bağışıklık sistemini baskılayan bir ilaçtır. T hücrelerinin aktivasyonunu çoğalımını baskılar. Sadece ağızdan kullanım içindir.Günde 2 kez alınır.Tabletler ezilmeden su ile bütün olarak yutulmalıdır.Her gün aynı saatlerde alınmalıdır.Yağlı yiyeceklerle greyfurt ya da greyfurt suyu ile birlikte alındığında emilimi azalır. Sadece su ile alınmalıdır.

Yan Etkileri:
Genel: Genel ağrı, kas güçsüzlüğü, ellerde, ayaklarda, kol ve bacaklarda şişme, hırıltılı solunum, solunum güçlüğü, ani idrar yapma isteği,gribal enfeksiyon belirtileri,ateş, ürperme, boğaz ağrısı, eklem ağrısı, salgı bezlerinde şişme, yeni benler ve şişlikler, beklenmeyen kanama ve çürükler, yorgunluk, baş ağrısı, yüzde, dudakta, ağızda, dilde, boğazda şişmeye bağlı yutma zorluğu, nefes darlığı ve kan yağlarında artış olabilir.

Dermatolojik: Akne vücudun bazı bölgelerinde isilik, ciltte duyarlılık olabilir.
Hematolojik: Kemik iliği baskılanmasına bağlı kan değerlerinde düşüş olabilir.
Gastrointestinal: Karın ağrısı, ishal, bulantı ve kusma görülebilir.

Kalp nakli, hastalığa bağlı fonksiyon görmeyen kalbin sağlıklı verici kalbi ile değiştirilmesidir. Kalp nakli genellikle ilaç tedavisi ve cerrahi tedaviye rağmen durumu düzelmeyen hastalar için uygulanır.Nakil operasyonu büyük bir cerrahi prosedür olsa da uygun bakım ve takip ile iyi sonuçlar elde edilebilmektedir.

Kalp nakli diğer tedavi yöntemleri ile düzelmenin sağlanamadığı kalp yetmezliği durumlarında uygulanır.Erişkinlerde kalp yetmezliği nedenleri şunlardır:

• Koroner arter hastalığı
• Kalp kası zayıflığı (Kardiyomiyopati)
• Kalp kapağı hastalıkları
• Doğuştan var olan kalp defektleri
• Önceki kalp naklinin yetersiz kalması

Kalp yetmezliğinin son evresine gelmiş ve 1 yıldan az yaşam beklentisi olan 65 yaşın altındaki hastalar kalp nakli adayıdırlar. Daha ileri yaştaki hastalar fizik özellikleri değerlendirilerek nakil adayı olabilirler.

Çocuklarda en sık kalp yetmezliği nedenleri doğuştan kalp defektleri ve kalp kası zayıflığıdır.

Hastayı takip eden doktoru kalp naklinin gerekli olduğunu düşündüğünde kalp nakli konseyine başvurur.Hastanın durumu düzenli olarak toplanan kalp nakli konseyinde değerlendirilir.Konsey tarafından uygun görülmesi ve nakil kararı alınması durumunda hasta programa alınarak organ bekleme listesine kaydedilir.Bekleme listesine alınan hastalardan durumu evinde yaşayabilmesine imkan verecek düzeyde olanlar kontrollere gelmek üzere evlerinde,durumu ağır olan hastalar ise hastanede yatarak uygun kalbi beklerler.

Kalp Nakil Programı

Kalp Nakil Ekibi ;

Mesul Müdür : Prof. Dr. Şeref Rahmi YILMAZ (Merkez Müdürü)

Kalp Nakil Programı Sorumlu Uzmanı: Prof. Dr. Murat GÜVENER

Sorumlu Uzman Yardımcısı: Prof.Dr.Recep Oktay Peker

Cerrahi Ekip Üyesi: 

Prof. Dr. Murat GÜVENER

Prof. Dr. Recep Oktay PEKER

Kalp Nakli Konsey Üyeleri

Prof. Dr. Murat GÜVENER (Erişkin Kalp ve Damar Cerrahisi Bilim Dalı)

Prof. Dr. Recep Oktay PEKER (Erişkin Kalp ve Damar Cerrahisi Bilim Dalı)

Prof. Dr. Meral KANBAK ( Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı)

Prof. Dr. Tevfik KARAGÖZ (Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı)

Doç. Dr. E. Barış KAYA (Erişkin Kardiyoloji Anabilim Dalı)

Doç. Dr. Özlem ERDEN AKI (Psikiyatri Anabilim Dalı)

Kalp Nakli için Uygun Kalp Bulunduğunda Ne Yapılır?

Uygun verici ile eşleşen hastalarda hazırlık süreci başlar.Tüm hazırlıkların tamamlanmasının ardından kalp nakli ekibinin bir kısmı verici kalbi hazırlamak üzere ilgili merkeze gider.Ekibin diğer kısmı alıcıyı ameliyata hazırlar.Alıcı ve verici hazır olduğunda kalp nakli ameliyatı gerçekleştirilir.

Kalp Naklinin Riskleri Nelerdir?

Kalp nakli sonrası en önemli risk alıcının verici kalbini reddetmesidir.Alıcının bağışıklık sistemi verici kalbini yabancı doku olarak algılar ve vücuttan uzaklaştırmaya çalışır.Bunu engellemek amacıyla kalp nakli yapılan tüm hastalara nakil sonrasında bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar uygulanır.Buna rağmen hastaların yaklaşık %25’ inde nakil sonrası ilk yılda doku reddine dair bulgular ortaya çıkar.Bu tür bulgular ortaya çıktığında genellikle ilaç tedavisi düzenlemesi ile tedavi mümkündür.İlaç düzenlemesi yapılmadığında ya da hasta tarafından ilaç düzenlemesine uyulmadığında doku reddi çok şiddetli olabilir.Bu nedenle kalp nakli yapılan hastaların doktorlarının önerilerine uyması çok önemlidir.

Diğer riskler:

• Atar damar problemleri .Nakil sonrası kalp koroner damarlarında kalınlaşma ve sertleşme meydana gelebilir.Bu durum kalbin kanlanmasını bozarak kalp krizi,kalp yetmezliği ,ritim bozuklukları ve ani ölüm gibi olaylara neden olabilir.

• İlaçlara bağlı yan etkiler.Nakil sonrası ömür boyu kullanılması gereken bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar özellikle böbreklerde olmak üzere organ hasarlarına neden olabilirler.

• Kanser.Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kanser riskini arttırabilirler.Özellikle cilt, dudak ve kan kanseri gelişme riski artabilir.

• Enfeksiyonlar.Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar vücudun enfeksiyonlarla savaşma gücünü azaltırlar.

Kalp Nakli Cerrahisi

Nakil operasyonu yaklaşık 4 saat sürer.Daha önce kalp ameliyatı geçirmiş olan hastalarda veya ameliyat sırasında komplikasyon gelişmesi durumunda bu süre uzayabilir.Hastanın göğüs boşluğu açılır, hasta kalp –akciğer makinasına bağlanarak kalp devre dışı bırakılır.Hasta kalp çıkartılarak hazırlanmış olan verici kalbi hastaya takılır.Hasta kalp –akciğer makinasından ayrılır ve işlem sona erer.Hasta operasyon sonrasında yoğun bakımda takip edilir.Hastanede kalış süresi yaklaşık 1-2 haftadır.Taburculuk aşamasında hastanın ilaç tedavisi ve kalp rehabilitasyonu programı düzenlenir.

İMMÜNOSÜPRESİF İLAÇLAR
İmmün sistem vücudun bağışıklık (savunma) sistemidir. Vücudun hastalık yapan etkenlere karşı direncini sağlar ve savunmasından sorumludur. Bağışıklık sistemi güçlü ise vücut hastalık etkenini yener ve hastalık oluşmaz. Kalp nakli sonrası kişinin savunma sisteminin nakledilen kalbi reddetmemesi için savunma sistemini baskılayan ilaçlar kullanılır. Bu yüzden ilaçları kullandığınız sürece hastalık etkenlerine karşı kendinizi daha iyi korumanız gereklidir. Bu ilaçların kullanım miktarı süresi sizi takip eden doktor tarafından düzenlenir, durumunuza göre değiştirilir .
İmmünosüpresif ilaçlar vücudun bağışıklık sistemini baskılar, zayıflaştırır. Başka bir deyişle vücudunuzda normalde var olan, yabancı dokulara saldırma ve bu dokuları reddetme gücünü azaltır. Vücudunuzun yeni organı kabul etmesine yardımcı olur. Bu ilaçlar rejeksiyonu önlerken, bir yandan da vücudunuzun infeksiyonlara (mikrop kapmaya) direncini azaltır. İmmünosüpresif ilaçları kullanırken vücudunuz infeksiyonlara açık hale gelir; ayrıca bu tedavi sırasında canlı virüs aşısı olmamanız gerekmektedir. Her türlü ilaç ve aşı kullanımı durumunuzu nakil ekibinize danışmanız gerekir.

İlaçların Genel Yan Etkileri
Fırsatçı enfeksiyonlar; sitomegalovirus, mantar, herpes simpleks (uçuk) gibi hastalıklar daha sık gözlenir.
Malign hastalıklarda artış gözlenebilir. Bu nedenle özellikle yukarıda belirtilen doktor kontrollerini düzenli olarak yaptırmalısınız.
Hekim önerisi dışında ilaç dozlarında değişiklik yapmayınız ve doz atlamayınız. Önerilen dozda ve kullanma talimatına uygun kullanınız Herhangi bir ilaç kullanacağınız zaman, çok basit bir ilaç dahi olsa, başka bir hekim tarafından önerilmiş olsa bile kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız. Seyahatlerinizde ilaçlarınızı yanınıza almayı unutmayınız. Başkalarıyla ilaç değiştirme yapmayınız. İlaç içerikleri aynı dahi olsa ilaç değişikliğini doktorunuza sormadan yapmayınız.

Prednizolon ( Deltacortil)
Bağışıklık sistemini baskılayıcı etkisi vardır.
Prednizolon dozu azalarak idame doza ulaşılır. Doktorunuz aksini söylemediği sürece prednizolonu kullanmaya devam edeceksiniz. Tek doz halinde alıyorsanız sabah kahvaltısından sonra tok karnına almalısınız.

Yan etkileri
Vucutta tuz ve su tutulumuna, mide ve terlemede asidinde artışa neden olabilir.
Ağızda mantar enfeksiyonu oluşma riski artar. Ciltte akne (sivilce) ve tüylenmede artış gözlenebilir. Uzun dönemde kemik ve kas güçsüzlüğüne neden olabilir.
Katarkt ve kan şekerinde yükselmeye neden olabilir. Psikolojik problemler daha sık gözlenir.

Prograf (Tacrolimus): T hücrelerinin işlevini bloke ederek nakledilen organa zarar vermesini engeller. Etki mekanizması siklosporine benzer ve birlikte kesinlikle kullanılmaz.
Yukarıda siklosporin için belirtilen hususlar aynen takrolimus içinde geçerlidir.
Yüksek kan düzeyleri böbrek fonksiyonlarını bozar.. Bu nedenle kan düzeyleri yakın olarak takip edilmelidir. Doktorunuzun söylediği zamanlarda mutlaka kan düzeyi baktırınız. Kan düzeylerinin doğru sonuç vermesi için ilaçlarınızı mutlaka belirtilen saatlerde düzenli olarak alınız. Kandaki takrolimus düzeyine göre ilaç dozu ayarlanır. Yan etkileri siklosporine benzer. Kozmetik yan etkiler (tüylenme, diş eti şişmesi vb.) daha az görülmekle birlikte, ilaca bağlı şeker hastalığı ve nörolojik bulgular daha sık gözlenebilir.

Greyfurt suyu ile ilacınızı içmeyiniz. Greyfurt suyu kan düzeyini etkiler. İlaç saatinden en az 2 saat önce ve sonrasında 2 saat greyfurt suyu içmeyiniz. Bazı ilaçlar (ketokanazol, eritromisin gibi) takrolimus düzeyini çok etkileyebilir. Bu nedenle daha önceden de belirtildiği gibi başka bir hekim önerse bile ilacınıza başlamadan önce mutlaka doktorunuza sorunuz.

İlacınızı sadece su ile alınız.

Cellcept (Mikofenolat Mofetil - MMF) ve Myfortic (Mikofenolat sodyum)

İnozin monofosfat dehidrogenaz inhibitörü olan cellcept transplante organın vücut tarafından reddini engeller. Genellikle siklosporin, tacrolimus ve/veya sirolimus ile birlikte kullanılır.

Magnezyum ve aliminyum hidroksit içeren antiasitler emilimi azaltacağından birlikte alınmamalıdır
En sık görülen yan etkiler ishal, lokosit sayısında azalma, bulantı ve kusma olarak sayılabilir.
Çeşitli enfeksiyonlara eğilimde artışa neden olur.

Siklosporin (Neoral - sandimmun)
Bağışıklık sistemini baskılayan bir ilaçtır. T hücrelerinin aktivasyonunu engelleyerek etki gösterir. İki formu vardır: yağlı sıvı ve kapsül. Her ikisi de ağızdan alınır. Kapsül formu diğer ilaçlar gibi bir miktar sıvıyla yutulur. Sıvı formu kullanacaksanız hemşireniz ya da doktorunuz size doz ayarlamasını öğretecektir. Size uygun olan dozu, oda ısısında süt, çikolatalı süt veya portakal suyu ile karıştırıp hemen tüketmeniz gerekir. Yalnız hazırladığınız kapta hiç ilaç kalmadığından emin olmalısınız. Unutulmaması gereken bir şey siklosporini asla greyfurt suyu ile beraber almayınız! Eğer ilaç aldıysanız en az iki saat greyfurt yemeyiniz.

İlacınızı her gün günün aynı saatinde almaya dikkat etmelisiniz! Bu, ilacın kanınızda hep aynı sevide kalmasına yardım edecektir. Eğer ilacı almayı unutur ve iki saat içinde hatırlarsanız, hemen kaçırdığınız dozu alın ve ilaç saatlerinize uymaya devam edin. Şayet diğer dozun zamanı gelene kadar aklınıza gelmediyse asla iki doz almayın, doktorunuza danışınız.

Eğer kusma ve/veya ishal şikayetiniz olursa hemen doktorunuza haber veriniz. İshal, ilacın size bir faydası olmadan vücuttan atılmasına neden olur. Bu da nakil organın reddine sebep olabilir. Eğer gerekirse bu durumda ilaç size damardan verilecektir. Bu dönemde laksatif kullanmaktan da kaçınmanız önerilir.

İlacınızı kuru bir yerde, oda sıcaklığında saklayınız. Direkt güneş ışığında, buzdolabında, aşırı sıcak-soğukta bırakmanız etkinliğinin kaybolmasına sebep olacaktır. Ayrıca sıvı formu kullanıyorsanız açıldıktan sonra 60 gün geçmiş ilaçları kullanmayınız. Kanınızdaki siklosporin düzeylerini kan testleri ile düzenli kontrol ettirmeniz gerekecektir. Size söylenecek tahlil günlerinde size nasıl söyleniyorsa o şekilde ilacınızı almanız ve yanınızda getirmeniz önerilir. Doktorunuzun söylediği zamanlarda mutlaka kan düzeyi baktırınız. Kan düzeylerinin doğru sonuç vermesi için ilaçlarınızı mutlaka belirtilen saatlerde düzenli olarak alınız. Kandaki siklosporin düzeyine göre ilaç dozu ayarlanır.

Greyfurt suyu ile ilacınızı içmeyiniz. Greyfurt suyu kan düzeyini etkiler. İlaç saatinden en az 2 saat önce ve sonrasında 2 saat greyfurt suyu içmeyiniz. Bazı ilaçlar (ketokanazol, eritromisin gibi) siklosporin düzeyini çok etkileyebilir. Bu nedenle daha önceden de belirtildiği gibi başka bir hekim önerse bile ilacınıza başlamadan önce mutlaka doktorunuza sorunuz. İlacınızı süt ya da portakal suyu ile alabilirsiniz

Yan etkiler
Siklosporin pek çok yan etkiye sebep olabilir. En sık olarak hipertansiyon yapabilir. İlacı almaya başladıktan sonra kan basıncınız (tansiyon) düzenli olarak ölçülmelidir. Eğer gerekirse doktorunuz tansiyon ilaçları almanızı önerebilir. Kan kolesterol ve trigliserid seviyeleriniz de yükselebilir. Böbrek ve karaciğer fonksiyonlarınız artabilir. Bu nedenle düzenli bir şekilde lab. kontrollerinizi yaptırmanız gerekmektedir. Ellerinizi titretebilir, başağrısı, bacak krampları, dişeti şişmesi, bulantı-kusma yapabilir. Ayrıca saçlarınız daha kalın ve düzensizleşip, şekil ve dağılımı biraz değişebilir.

Uzun dönem kullanımı dişetlerinin şişmesine neden olabileceği için ağız hijyenine dikkat edilmesi gerekir. Her yemekten sonra dişlerinizi fırçalamanız ve her 4-6 ayda bir diş hekimine kontrole gitmeniz önerilir. Dişçiniz de bu ilacı kullandığınızı bilmelidir.
Mutlaka yaşadığınız yan etlileri doktorunuza bildiriniz. Böbrek fonksiyonlarında bozukluk
Vucutta tüylenmede artış, bulantı, kusma, ishal ve baş ağrısı gözlenebilir.
Zamanla ilaç dozları düşürüldükçe problemlerinde azalacağını unutmayınız

Rapamune (Sirolimus)
Rapamune (Sirolimus) bağışıklık sisteminizi baskılayarak yeni böbreğinizin vücudunuz tarafından reddini önler. Bazı durumlarda akut rejeksiyonu tedavi etmek içinde kullanılır.
Siklosporin ve prednizon ile beraber kullanılır.
Rapamune (Sirolimus) 1 – 5 mg doz konsantrasyonlarında likit ve tablet formu vardır. Likit formu portakal suyu veya sadece su ile karıştırılabilir. Cam bir bardakta karıştırılıp çökmeden içilmelidir. Rapamune (Sirolimus) siklosporin (neoral) ile kullanılıyorsa günde bir kez Neoral’in sabah dozundan 4 saat sonra alınır. Likit formu buzdolabında saklanması gerekirken tablet formu serin ve kuru bir yerde saklanmalıdır.

Yan etkileri
Rapamune kandaki beyaz küre sayısını azaltabilir, bundan dolayı enfeksiyonlara yatkınlığı artırır. Ayrıca trombosit (kan pulcuğu) sayısını azaltarak kanamaya yatkınlığı artırabilir. Doz ayarlamaları ile bu iki yan etki azaltılabilir.

Rapamune hazımsızlık, ishal, burun kanaması, baş ağrısı, eklem ağrısı, artmış kolesterol ve lipid düzeylerine neden olabilir

Certican (Everolimus)
Bağışıklık sistemini baskılayan bir ilaçtır. T hücrelerinin aktivasyonunu çoğalımını baskılar. Sadece ağızdan kullanım içindir.Günde 2 kez alınır.Tabletler ezilmeden su ile bütün olarak yutulmalıdır.Her gün aynı saatlerde alınmalıdır.Yağlı yiyeceklerle greyfurt ya da greyfurt suyu ile birlikte alındığında emilimi azalır. Sadece su ile alınmalıdır.

Yan Etkileri:
Genel: Genel ağrı, kas güçsüzlüğü, ellerde, ayaklarda, kol ve bacaklarda şişme, hırıltılı solunum, solunum güçlüğü, ani idrar yapma isteği,gribal enfeksiyon belirtileri,ateş, ürperme, boğaz ağrısı, eklem ağrısı, salgı bezlerinde şişme, yeni benler ve şişlikler, beklenmeyen kanama ve çürükler, yorgunluk, baş ağrısı, yüzde, dudakta, ağızda, dilde, boğazda şişmeye bağlı yutma zorluğu, nefes darlığı ve kan yağlarında artış olabilir.

Dermatolojik: Akne vücudun bazı bölgelerinde isilik, ciltte duyarlılık olabilir.
Hematolojik: Kemik iliği baskılanmasına bağlı kan değerlerinde düşüş olabilir.
Gastrointestinal: Karın ağrısı, ishal, bulantı ve kusma görülebilir.